درس خواندن در دوران کرونا با راهبرد خودتنظیمی

به گزارش خبرنگار  آفتاب شمال  حسین منکوئی : گفتگوی اختصاصی با خانم دکتر سیده نیره جمالی در خصوص درس خواندن در دوران کرونا 

آفتاب شمال : لطفا خودتان را معرفی بفرمایید . 

دکتر سیده نیره جمالی هستم دارای مدرک دکتری تخصصی روان شناسی ،  عضو هیئت موسس انجمن استعدادیابی نقشه راه زندگی و مسئول پژوهش کلینیک روان‌شناختی پایا.

آفتاب شمال : لطفا در خصوص وضعیت تحصیلی دانش آموزان و ارتباط آن با کرونا توضیحاتی ارائه بفرمایید .

آموزش عالی و آموزش و پرورش در نیمسال دوم تحصیلی سال 1398 با شرایط دشواری روبه رو شدند که ناشی از اعلام وضعیت فوق العاده در کشور به دلیل همه گیری ویروس کرونا و گسترش بیماری 19-COVID بود.

گسترش سریع و همه گیری ویروس کرونا به طوری که در دو ماه باعث مرگ تعداد زیادی از انسانها شد، نشان از قدرت این ویروس است. در ایران از اواخر ماه بهمن و پس از گسترش شیوع کرونا، وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش به صورت متوالی دستور به تعطیلی دانشگاهها و مدارس دادند تا پس از تعطیلات سال جدید (نوروز) شاید شیوع بیماری روند کاهشی داشته باشد و بتوانند مدارس و دانشگاهها را آغاز کنند.

آفتاب شمال : خانم دکتر جمالی شما در این شرایط چه مواردی را پیشنهاد می فرمایید . 

در شرایط ایجاد بحران، مانند شیوع بیماری کرونا در جهان و ایران و تعطیلی طولانی مدت مدارس حتی سازمان بهداشت جهانی هم طبق بیانیه ای اعلام کرده است که آموزش از راه دور مانند رادیو، پادکست، تلویزیون و آموزش برخط از بهترین راههای ادامه آموزش است .

در شرایط کنونی همه گیری در جهان، آموزش برخط دسترسی بسیاری از دانش آموزان را به آموزش فراهم می آورد و در سال های پیش رو هم میزان این دسترسی بی گمان افزایش خواهد یافت.

آفتاب شمال : خانم دکتر جمالی لطفا نظر شما را درخصوص آموزش مجازی اعلام بفرمایید .

 با توجه به مشکل ایجاد شده در سیستم آموزشی جهان، آموزش مجازی، بهترین راه آموزش است چرا که این نوع از آموزش سالهاست که در حال رشد است و فرصت جدیدی را برای معلمان، دانشجویان، استادان، برنامه ریزان آموزشی و مؤسسات آموزشی فراهم می آورد.

آفتاب شمال : خانم دکتر لطفا بفرمایید آسیب های مدرسه های مجازی را در چه می بینید ؟ 

مهمترین آسیب‌های مدرسه مجازی را می توان ضعف زیرساختی در آموزش آنلاین، معلمان بی تجربه در آموزش مجازی دانست زیرا اغلب معلمان تجربه کار در آموزش آنلاین را ندارند و این موضوع باعث می شود تا در بسیاری از موقعیت ها، واکنش درست را نداشته و معلمان و دانش آموزان، از برگزاری این کلاس های آنلاین دلسرد شوند.

آفتاب شمال : لطفا بفرمایید معایب کلاسهای مجازی چیست ؟ 

در کلاس مجازی فرصتی برای سوال و جواب در نظر گرفته شده، اما نمی تواند جایگزین رفع اشکال به صورت حضوری باشد. رسمیت نداشتن حریم کلاس، قرار نداشتن هم‌کلاسی‌ها در کنار یکدیگر و نبود ارتباط تعاملی و متقابل بین دانش‌آموز و معلم از جمله نقاط ضعف این روش محسوب می‌شود. اما در این میان می توان با ارائه راهکارهایی به دانش آموزان به بهبود و پیشرفت تحصیلی شان کمک کرد در این میان مهمترین راهکارها می توان به خود تنظیمی اشاره نمود.

آفتاب شمال : لطفا راهکاره خودتنظیمی را توضیح دهید . 

درراهبردهای خودتنظیمی، یادگیری به مشارکت فعال یادگیرنده (از نظر رفتاری، انگیزشی، شناختی و فراشناختی) در فرآیند یادگیری به منظور بیشینه کردن یادگیری اطلاق می شود که نمایانگر یادگیری عمیق )معنادار)و سطحی است. یادگیری عمیق به وسیله راهبردهایی از قبیل بسط دادن ایده‌ها، تفکر انتقادی و پیوند و یکپارچه ساختن یک مفهوم با دیگر مفاهیم مشخص شده اند. در مقایسه با آن یادگیری سطحی با راهبردهای به یاد سپاری و باز تولید مواد یادگیری مرتبط است .

آفتاب شمال : لطفا بفرمایید یادگیری خود  تنظیمی چه مزایایی برای دانش آموزان دارد . 

دانش‌آموزانی که راهبردهای شناختی معنادار دارند و در آن درگیر هستند، اداراکات رایج خود را از توانایی تقویت کرده و به احتمال بیشتری همان راهبردها را در آینده بکار‌ می ‌گیرند. در واقع سه مؤلفه در خصوص یادگیری خود تنظیمی وجود دارد که برای عملکرد کلاسی و بهبود یادگیری مهم می‌باشد.

اول اینکه، یادگیری خود تنظیمی، راهبردهای فراشناختی را در بر می گیرد که دانش‌آموزان برای طرح ریزی، نظارت و اصلاح شناخت خود به کار می برند. اداره تکالیف تحصیلی توسط دانش‌آموزان و کنترل تلاش هایشان در زمینه این تکالیف، مؤلفه ی مهم دیگری در این زمینه است. برای مثال، دانش‌آموزان توانمندی که در یک تکلیف مشکل ثابت قدم هستند و عوامل پرت کننده حواس، مانند سر وصدای همکلاسی ها را نادیده می گیرند، درگیری شناختی خود را در تکلیف حفظ می‌کنند و از این رو قادر به عملکرد بهتر در آن تکلیف هستند.

مؤلفه ی سوم، در یادگیری خودتنطیمی، راهبردهای شناختی هستند که دانش‌آموزان برای یادگیری، یادآوری و در درک مطالب درسی از آن ها استفاده می‌کنند. این راهبردهای شناختی انواع مختلفی از قبیل راهبردهای مرور ذهنی، بسط دهی و سازمان دهی دارند که ورود به سطوح بالاتر پیشرفت تحصیلی را تقویت می‌کنند.

این سه مؤلفه اساس یادگیری خودتنظیمی را تشکیل می دهد. یادگیری خودتنظیم بدین معنی است که دانش‌آموز مهارتهایی برای طراحی، کنترل و هدایت فرایند یادگیری خود کسب می کند و برای یادگیری تمایل دارد و قادر است کل فرایند یادگیری خود را ارزیابی کند و در مورد آن بیندیشد.

چهارچوب اصلی نظریه یادگیری خودتنظیمی ‌بر این اساس استوار است که افراد چگونه از نظر باورهای فراشناختی، انگیزشی و رفتاری، یادگیری خود را سازمان‌دهی می‌کنند. دانش‌آموزانی را می توان خودتنظیم توصیف کرد که از نظر انگیزشی، شناختی و رفتاری در فرایند یادگیری خود مشارکت فعال داشته باشند.

چنین دانش‌آموزانی شخصاً کوشش های خود را برای کسب دانش و مهارت شروع کرده و جهت می دهند و بر معلمان، والدین یا دیگر عوامل آموزشی کمتر تکیه می کنند. نظریه خودتنظیمی، همچنین بر این نکته تکیه دارد که دانش‌آموزان چگونه یادگیری خود را اداره می کنند و چگونه راهبردهای شناختی، فراشناختی و رفتاری را انتخاب می کنند.

آفتاب شمال : خانم دکتر شما برای آموزش خود تنظیمی چه روشی را پیشنهاد میفرمایید . 

جهت آموزش راهبردهای یادگیری خود تنظیمی از بسته آموزشی تنظیم شده برگرفته از راهبرد های یادگیری خود تنظیمی زیمرمن و مارتینز- پونز (1990) و نظریه راهبردهای شناختی و فرا شناختی (سیف، 1386) طی 8 جلسه یک ساعته برای دانش‌آموزان معرفی می شود. خلاصه جلسات بصورت زیر می‌باشد:

اول: آموزش راهبردهای تعیین هدف و برنامه ریزی که به سه موضوع تعیین هدف، مدیریت زمان و راهکارهای رفع تعلل ورزی پرداخته شد.

دوم: دراین بخش به آموزش پردازش اطلاعات راهبردهای به خاطرسپاری، یادآوری ودرک مطلب که شامل موضوعات مربوط به ثبت حسی، حافظه کوتاه مدت وحافظه فعال است،پرداخته شد.

سوم: در بخش راهبردهای یادگیری و مطالعه (قسمت اول شناخت)، تکالیفی برای استفاده از این راهبردها داده شد که شامل این موضوعات بوده: الف- راهبرد تکرار موضوع های ساده وپایه (غیرمعنی دار). ب- بسط و گسترش معنایی (راهبردهای گسترش ویژه مطالب ساده و پایه).

چهارم: 1- در ابتدای جلسه به بررسی تکالیف پرداخته شد؛ سپس راهبردهای یادگیری و مطالعه (قسمت دوم شناخت) آموزش داده شد. 2 – در این قسمت، بسط و گسترش معنایی (راهبردهای گسترش ویژه مطالب پیچیده) را توضیح داده و در نهایت به آموزش چگونگی سازماندهی مطالب و نحوه استفاده از آنها پرداخته شد.

پنجم: در این قسمت پس از ارزیابی تکالیف گذشته، به آموزش راهبردهای یادگیری و مطالعه (فراشناخت) که شامل راهبردهای فراشناختی، روش مطالعه مشارکتی و فنون ایجاد انگیزش در دانش‌آموزان است، پرداخته و سپس کار گروهی به آنها داده شود که بصورت گروهی باهم کار کنند تا علاوه بر راهبردهای یادگیری، نحوه همکاری و تعامل با یکدیگر را یاد بگیرند.

ششم: در بخش مهارت های حل مسأله ریاضی و پیشنهادهایی برای افزایش توانایی حل مسأله و افزایش خلاقیت در یادگیرندگان مطرح گردید. سپس تمرین های ریاضی برای آنان ارائه شد.

هفتم: این جلسه تشریح در باره امتحان و آمادگی برای آن بود. در بخش آماده شدن برای امتحان سعی بر آن است که توضیحاتی در خصوص سه موضوع زیر داده شود؛ این موضوعات عبارتند بودند از: الف– آماده شدن برای امتحان ب- روش های رسیدن به آرامش، توضیح اهمیت تمرکز در یادگیری و چگونگی نحوه تمرکزکردن ج- آموزش راهبردهای یادگیری.

هشتم: توضیحاتی در خصوص راه های تمرکز در یادگیری و کاهش اضطراب داده ارائه شود.

آفتاب شمال : خانم دکتر جمالی سخن آخرتان را بفرمایید . 

با تشکر از شما و پایگاه آفتاب شمال و با امید برای پیروزی تمام دانش آموزان