مواجهه با مشکلات و حوادث در طول زندگی واقعیتی گریز ناپذیر است. هر فرد در مدت حیات خود با موانع و حوادث بسیاری دست و پنجه نرم می کند
به گزاش آفتاب شمال : برخی از این حوادث آنقدر سنگین و بزرگ هستند که هیچ کس و هیچ چیز توان حل آن را ندارد. در این هنگام حس ناامیدی و محصور شدن در دامن مشکلات، تمامی وجود فرد را احاطه می کند به گونه ای که هیچ راه نجاتی برای خود نمی یابد اما به ناگاه درست در چنین لحظه ای بارقه ای از امید در درون شخص بوجود می آید.
بارقه ای که حاصل یافتن راهی برای رهایی از این مخمصه است. توجه به قدرتی لایزال که یارای مقابله با هر چیز و هر کسی را دارد و هیچ چیز و هیچ کس توان ستیز با او را ندارد، همان راهی است که بسوی او رهنمون شده است.
آری، توجه و توسل به خدای یگانه تنها راه امید است. در چنین موقعیت و چنین شرایطی بنده ی گنهکار دست نیاز خود را به سوی خالق بی مانندش دراز می کند و تنها از او استمداد می طلبد. او با تمام وجودش در پیشگاه خدای یکتا سر تعظیم فرو می آورد و به ناچیزی اش اقرار می نماید و از خداوند یاری می طلبد.
بنده ای که به غنای پروردگار و فقر هر چه جز اوست؛ ایمان دارد با اعتقادی کامل نسبت به پروردگارش از او یاری می خواهد.
استجابت دعا و خواسته ی بندگان از سوی خداوند نیازمند شرایطی است. به بیان روشن تر؛ آنچه در کلام معصومین (علیهم السلام) دیده می شود آن است که اجابت درخواست بنده از سوی خداوند یکتا هنگامی محقق می شود که او آداب دعا کردن را رعایت نماید.
اصلی ترین و مهمترین شرط استجابت دعا شناخت خداوند یکتاست. آگاهی از این که همه چیز از جمله سود و زیان به دست پروردگار است و هم اوست قادرِ توانایی که توان انجام هر کاری را دارد ناشی از معرفتی بجا و درست از پروردگار است.
اینکه این آداب چیست و مقصود از شرایط استجابت دعا کدام است چیزی است که در این مختصر به برخی از آنها اشاره خواهد شد.
استجابت دعا
از جمله ی این شرایط عبارت است از:
1. شناخت خدا
اصلی ترین و مهمترین شرط استجابت دعا شناخت خداوند یکتاست. آگاهی از این که همه چیز از جمله سود و زیان به دست پروردگار است و هم اوست قادرِ توانایی که توان انجام هر کاری را دارد ناشی از معرفتی بجا و درست از پروردگار است.
ایمان به قدرت پروردگار در انجام هر کاری و به طور مشخص در استجابت دعایی که مد نظر شخص است سبب می گردد تا وی با تمام وجود خدایش را بخواند و تنها از او یاری طلبد و تمامی حواسش معطوف پروردگارش گردد.
چناچه حضرت صادق (علیه السلام) در توضیح آیه «فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیُوْمِنُوا بِی» (بقره، 186) فرموده اند: «یعلمون أنی أقدر على أن أعطیهم ما یسألون ؛ یعنی بدانند که من می توانم آنچه را از من می خواهند به آنان بدهم»»(المیزان، ج2)
2. مال حلال
مالی که از راه غیر حلال بدست آمده است اثرات بسیار مخربی دارد. چنین مالی سرچشمه ی بسیاری از خطاها و گناهان است؛ فردی که درآمدش ناپاک است فرزندانش ناصالح می شوند و زمینه بروز گناهان بسیاری در وجودشان ایجاد می گردد.
مال ناپاک علاوه بر اثرات نامطلوبش، مانع استجابت دعا می شود. چنانکه در حدیثی قدسی خداوند استجابت دعا را وظیفه خود قلمداد نموده و به گونه ای قطعی استجابت دعا را وعده داده است مگر دعای حرام خوار.
خداوند عزوجل دعایی را که از دلی غافل و بی توجه سرزند استجابت نمی کند. پس، هرگاه دعا کردی، با دلت روی آر، و یقین بدان که در این صورت دعایت مستجاب است.»
در حدیثی نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند: «وَ قَالَ النَّبِیُّ صلی الله و علیه وآله: إِنَ الْعَبْدَ لَیَرْفَعُ یَدَهُ إِلَى اللَّهِ وَ مَطْعَمُهُ حَرَامٌ فَكَیْفَ یُسْتَجَابُ لَهُ وَ هَذَا حَالُه ؛ همانا بنده دستش را به درگاه خدا بالا می برد در حالیکه خوراکش حرام است. با چنین حالی چگونه دعایش مستجاب شود؟» (بحار الأنوار ج 45 ص 8)
3. حضور قلب
دقت و توجه به حضور در محضر خداوند اعلی و آوردن نیاز به پیشگاه او سبب می گردد تا از روی خلوص و صفای دل و با عنایت کامل به عظمت پروردگار و حقارت و کوچکی حاجتش با تمام وجود دست نیاز به سوی خالق خویش دراز نماید و برآورده شدن حاجتش را حتمی بداند. چنانچه از حضرت صادق (علیه السلام) در این خصوص روایت شده که فرموده اند:« أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَا یَسْتَجِیبُ دُعَاءً بِظَهْرِ قَلْبٍ سَاهٍ فَإِذَا دَعَوْتَ فَأَقْبِلْ بِقَلْبِكَ ثُمَّ اسْتَیْقِنْ بِالْإِجَابَةِ ؛ خداوند عزوجل دعایی را که از دلی غافل و بی توجه سرزند استجابت نمی کند. پس، هرگاه دعا کردی، با دلت روی آر، و یقین بدان که در این صورت دعایت مستجاب است.» (اصول کافی ج 2 ص 473)
4. رقت قلب
لطافت و نرمی دل گه گاه به سراغ انسان می آید. گاه آنقدر دل انسان نرم و صاف می شود که جز خیر و نیکی در آن وجود ندارد. دل لطیف آنقدر آرام و زلال می گردد که گویی به سرچشمه ی نیکی ها متصل گشته است. چنین دلی جایگاه هبوط ملائک می گردد.
این نرمی درون اتفاق نمی افتد مگر به واسطه ی خلوص و پاکی که حاصل شده است در این حال دعای آدمی مستجاب است و خواسته اش برآورده شده.
امام صادق (علیه السلام) در خصوص مغتنم شمردن چنین حال روحی ای فرموده اند: « أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: إِذَا اقْشَعَرَّ جِلْدُكَ وَ دَمَعَتْ عَیْنَاكَ فَدُونَكَ دُونَكَ فَقَدْ قُصِدَ قَصْدُكَ ؛ هر زمان که بدنت به لرزه در آمد و چشمانت گریان شد و دلت تپیدن گرفت، آن لحظه را غنیمت شمار که خواسته ات عنایت شده است.»(الكافی : 2/473/1)
زینب فیاضی
کارشناس ارشد تفسیر
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
