به گزارش آفتاب ايران به نقل از جام جم : زمزمه‌های تشدید تحریم علیه ایران در اظهار نظرهای اعضای کنگره آمریکا شدت گرفته است و با وجود این‌که باراک اوباما گفته بود اگر در حین مذاکرات، تحریم تازه‌ای از سوی کنگره علیه ایران تصویب شود آن را وتو خواهد کرد اما به نظر می‌رسد با اکثریت یافتن جمهوریخواهان در سنا که از چند روز دیگر، شکل عملی به خود می‌گیرد برخی تندروهای کنگره تلاش دارند با وجود این تهدید اوباما شانس خود را برای افزایش تحریم‌ها بیازمایند.
هرچند به نظر می رسد اعضای کنگره تصویب تحریم های جدید را تا اواخر اسفند به تعویق انداخته و منتظر نشسته اند نتیجه مذاکرات را در مهلت نخست تمدید هفت ماهه توافق ژنو ببینند اما تصویب تحریم های تازه پس از این مهلت نیز می تواند مذاکرات را از ریل اصلی خود خارج کند. تمدید توافق موقت برای هفت ماه شامل دو مرحله است که نخستین مهلت آن برای رسیدن به توافق جامع، چهار ماه مشخص شده است. از سوی دیگر نمی توان به تهدید اوباما امیدوار بود چرا که اگر اعضای سنا بتوانند با کسب 67 رای از یک صد عضو، تحریمی را به تصویب برسانند وتوی آن از اختیارات رئیس جمهور آمریکا خارج می شود.
شیطنت های سابقه دار
ظاهرا آمریکا نمی خواهد این فرصت را به جهان بدهد تا اعتماد لازم به رفتار او حاصل شود. هرچند مقامات ایالات متحده همیشه از این سخن گفته اند که ایران باید اعتماد بین المللی را نسبت به برنامه هسته ای خود جلب کند اما بر کسی پوشیده نیست که سابقه رفتارها و اظهار نظرهای آمریکایی ها، اعتماد به آنان را دچار تزلزل جدی کرده است. از اتفاقات یکی دو سال اخیر در منطقه آسیای جنوب غربی گرفته تا تعهد برای افزایش ندادن تحریم ها علیه ایران همگی نشان از این دارد که نمی توان روی تعهدات آنها حساب باز کرد.
هنوز حافظه مردم منطقه، حمایت های آمریکا از افراط گری ها و جنایت های گروه هایی مانند داعش را از یاد نبرده بودکه ائتلاف نمایشی علیه داعش به رهبری همین کشور شکل گرفت. البته این تغییر حداقل برای کشورهای اسلامی چندان دور از انتظار نبود چرا که سیاسی کاری های آمریکا در کشور عراق و افغانستان نیز پیش از آن اثبات کرده بود که آمریکا تنها به منافع ملی خود آن هم با تعریف آمریکایی متعهد است و هرگونه تعهد دیگر برای این کشور را نمی توان دارای تضمین لازم دانست.
در جریان مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 نیز این پیمان شکنی سابقه دارد. هنوز چند ماهی از توافق موقت ژنو نگذشته بود که تصویب چند تحریم تازه، اعتراض کارشناسان بین المللی را نسبت به مواضع و تعهدات 1+5 برانگیخت. به هر حال این بار نیز به نظر می رسد کنگره پا در همین مسیر گذاشته و احتمال خارج شدن مذاکرات از مسیر اصلی خود را در ماه های منتهی به اتمام توافق هفت ماهه تشدید می کند.
هزینه های نرسیدن به توافق جامع برای آمریکا
اخیرا مدیر مطالعات امور هسته ای بنیاد «کارنگی» آمریکا در گفت وگویی به هزینه های سنگین تصویب تحریم های تازه در زمان تمدید هفت ماهه مذاکرات اشاره کرده است. جورج پرکوویچ گفته است: «مخالفان تحریم های جدید می توانند این استدلال را مطرح کنند که مجوز دادن به واشنگتن در شرایط کنونی برای این که به عنوان یک بازیگر، بازی را به هم بزند و دست به اقدامات تحریک آمیز بزند، به شکل استراتژیکی غیرعقلایی است. رویکرد درست این است که با حفظ همین تحریم ها تنها در صورت تخطی ایران و به محض انجام اقدامی تحریک آمیز، تحریم های جدید وضع شود.»
او سعی کرده است خطر بزرگی که در پی عملی شدن خواسته های اعضای کنگره، آمریکا را تهدید می کند این طور توضیح دهد: «خطری هم وجود دارد که با اعضای کنگره پیوند می خورد. تحریم های جدید یکجانبه به این معناست که ایران هم فعالیت های تحریک آمیز هسته ای اش را از سر خواهد گرفت و سایر دولت ها شروع به سرزنش دولت آمریکا می کنند که باعث بیشتر شدن خطرات بین المللی شده است. حمایت بین المللی از تحریم ها دچار تزلزل می شود و دولت هایی مثل روسیه، چین، ترکیه و هند با سرزنش آمریکا تجارت و سرمایه گذاری را در ایران از سر خواهند گرفت.»
واقعیت آن است که در این مرحله از مذاکرات هسته ای برهم خوردن توافقات، بازگشت به موقعیت پیش از توافق موقت نیست؛ آمریکایی ها نیز بدرستی دریافته اند که نگاه جامعه بین المللی نسبت به جمهوری اسلامی ایران تغییر کرده است و در شرایط کنونی ادعاهای سابق آنان درباره برنامه هسته ای ایران خریدار چندانی ندارد. تحولات تا جایی پیش رفته است که دست نیافتن به توافق جامع بیش از آن که ایران را در مظان اتهام قرار دهد ایالات متحده را در موضع متهم خواهد نشاند چرا که همه ناظران بین المللی از آژانس انرژی هسته ای گرفته تا کارشناسان سازمان ملل بر پایبندی ایران به تعهدات خود در توافق ژنو اذعان دارند در حالی که شکستن برخی تعهدات از سوی 1+5 بر همگان روشن است. شاید درک همین شرایط نیز رفتار کشورهای طرف مذاکره را در ماه های اخیر با احتیاط بیشتری همراه ساخته است.
توصیه مدیر مطالعات امور هسته ای بنیاد کارنگی نیز به اعضای کنگره از همین زاویه قابل تحلیل است جایی که می گوید: «رویکرد عقلایی و استرات‍ژیک، نگه داشتن ایران در همین وضعیت پایبندی به توافق، جلوگیری از خروج ایران از برنامه اقدام مشترک و دادن انگیزه به ایران برای اتخاذ گام های بیشتر برای اطمینان بخشی از عدم پیگیری برنامه نظامی اتمی است.» آنها می دانند که پس از اتمام مدت تعیین شده برای دستیابی به توافق جامع، انگشت اتهام بیش از این که به سوی ایران دراز باشد متوجه آنها خواهد بود. علاوه بر پرکوویچ، سناتور «باب کورکر» رئیس کنونی کمیته روابط خارجی سنا نیز در صحبت های هفته گذشته خود به همین نکته اشاره کرده و درباره تلاش کنگره برای تصویب تحریم های جدید گفته است: «فکر نمی کنم کسی در کنگره بخواهد مسئول شکست مذاکرات شناخته شود.»
کاهش تاثیر تحریم های یکجانبه
با این همه نباید ضریب واقعی تاثیر تحریم ها یا تعلیق تحریم ها را نیز از یاد برد. به نظر می رسد آمریکایی ها نیز به این نتیجه رسیده باشند که شرایط با گذشته تفاوت کرده است. اشتباه راهبردی آنان در تحریم بین المللی روسیه برخی معادلات را تغییر داد. تقویت پیمان های اقتصادی سه کشور روسیه، ایران و چین نتیجه همین تغییرات است. در صورت تصویب تحریم های تازه نیز دیگر اثرگذاری آنها به اندازه ای نخواهد بود که بتواند ضربه جبران ناپذیری به ایران وارد سازد. تبدیل شدن چین به اقتصاد برتر دنیا نیز نگرانی آمریکایی ها را افزایش داده است و مقامات ایالات متحده از هر اقدامی که به همگرایی بیشتر اقتصادی در جبهه شرق بینجامد، پرهیز می کنند.
علاوه بر این همان طور که مقامات ایرانی بارها تاکید کرده اند تعلیق تحریم ها سودی به حال وضع اقتصادی ایران ندارد و عملا تهران پس از توافق موقت از تعلیق تحریم ها نفع زیادی به دست نیاورده است. به اذعان کارشناسان، بازیگران بین المللی اقتصاد با اعلام تعلیق تحریم ها ریسک سرمایه گذاری و آغاز تبادل تجاری را با ایران نمی پذیرند وتا تعیین تکلیف نهایی تحریم ها دست به اقدام تازه ای نخواهند زد. آنها در صورتی به تعامل با ایران روی خواهند آورد که آینده روشن تری از تبادل تجاری با این کشور پیش رویشان باشد. تعلیق تحریم هایی که هر لحظه به دلایل سیاسی امکان بازگشت آنها وجود دارد نمی تواند محرکی جدی برای آنها محسوب شود.
با این توصیف تغییر قابل توجهی برای ایران از برداشته شدن موقت تحریم ها نیز حاصل نشده و ایران با حرکت و تمرکز بر سیاست های اقتصاد مقاومتی، تلاش دارد تا راه حلی اساسی تر برای اینگونه بازی های کشورهای غربی بیابد. سیاست هایی که در صورت رفع تحریم ها نیز می تواند نقطه اتکا و برگ برنده جمهوری اسلامی ایران در نظام اقتصاد جهانی باشد.
بنابراین تهدیدات کنگره آمریکا برای تشدید تحریم های تازه، ترجمه دقیقی در چارچوب نتایج قابل لمس برای ایران نخواهد داشت. هرچند نمی توان تحریم ها را بی تاثیر دانست اما به هر حال شرایط تازه سیاسی اقتصادی ایران و جامعه بین الملل نشان می دهد این تحریم ها دیگر به معنای محاصره اقتصادی ایران نیست. علی اکبر ولایتی، مشاور امور بین الملل رهبرمعظم انقلاب نیز با اشاره به این که هیچ وقت ایران بعد از انقلاب فارغ از تحریم نبوده برهمین نکته تاکید کرده است.
او در گفت وگویی با اشاره به دیدارهای اخیرش با هیات های دیپلماتیک کشورهای مختلف، واقعیت امروز ارتباطات جهانی جمهوری اسلامی ایران را این طور تشریح کرده است: «تحریم ها یک مقدار کار را سخت می کند و مقداری اجناس را گران تر به دست ما می رساند اما این طور نیست که کشوری با ۱۵همسایه از دریا و زمین را بتوان محاصره اقتصادی کرد. یک کشور بزرگ با مرزهای طولانی بیش از 8000 کیلومتر را نمی شود محاصره اقتصادی کرد.»
سید ناصر نعمتی / جام جم
